25 maja 1863 r. pod Koniecpolem została stoczona zacięta bitwa pomiędzy oddziałem Powstańców Styczniowych dowodzonych przez majora, a później kapitana Józefa Oxińskiego oraz oddziałami rosyjskimi. Główne walki rozegrały się na moście na Pilicy. W 160. rocznicę tych wydarzeń, z mojej inicjatywy i dzięki uprzejmości Dyrekcji Domu Kultury w Koniecpolu, przeprowadziłem krótką prelekcję na temat śladów Powstania Styczniowego na Ziemi Koniecpolskiej. Głównym punktem spotkania było wspólne czytanie wspomnień z bitwy, autorstwa samego Oxińskiego.
W spotkaniu wzięli udział mieszkańcy i Słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Koniecpolu. Prelekcję rozpoczął okolicznościowy film przybliżający najważniejsze wydarzenia związane z Powstaniem Styczniowym, które w związku ze 160. Rocznicą przygotowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Film wprowadził uczestników w klimat tamtych wydarzeń, dzięki czemu mogła zabrać moich słuchaczy w podróż po symbolicznych miejscach znajdujących się na terenie miasta i gminy, a które przypominają o tym najdłuższym zrywie niepodległościowym, a więc Skwer i obelisk Adama Chmielowskiego – Św. Brata Alberta, który w bitwie pod Mełchowem został ranny, w efekcie czego miał amputowaną lewą nogę i był leczony w Szpitalu Św. Joanny w Koniecpolu, który funkcjonował w latach 1835-1879 właśnie w miejscu, gdzie dziś znajduje się symboliczny obelisk.
Kolejnym symbolicznym miejscem, są dwie zbiorowe mogiły powstańców z oddziały Oxińskiego oraz płk. Zygmunta Chmieleńskiego, a które znajdują się naprzeciw siebie, na koniecpolskim cmentarzu Parafii Św. Trójcy. Tam też znajduje się grób Andrzeja Genellego, właściciela Walcowni, który zginął podczas bitwy pod Koniecpolem, lecz nie na polu walki, ale ratując dobytek sąsiada, który próbowały zagrabić i spalić carskie wojska.
Jedna z bitew rozegrała się także 28 lub jak niektórzy wskazują 27 lipca 1863 r. pomiędzy Rudnikami i Zarogiem. Tamtejszym oddziałem powstańczym dowodził właśnie płk. Zygmunt Chmieleński. O tym wydarzeniu z kolei przypomina obelisk w lesie, który powstał z inicjatywy Nadleśnictwa Koniecpol. W ostatni weekend kwietnia w Rudnikach odbyły się uroczystości upamiętniające tę bitwę, którą przygotowali Uczniowie Szkoły Podstawowej im. Powstańców Styczniowych. Wydarzenie uświetniła także rekonstrukcja historyczna, której fragmenty także zaprezentowałem podczas swojej prelekcji.
Głównym punktem spotkania było czytanie „Józefa Oxińskiego wspomnienia z powstania polskiego 1863/64 roku”. Fragmenty opisujące przebieg bitwy pod Koniecpolem przeczytałem wraz z Dyrektor Domu Kultury Arletą Olszewską-Lorin. Opatrzone one były rysunkami i obrazami polskich artystów, które odnosiły się do Powstania Styczniowego lub powstały w jego okresie.
Bitwa pod Koniecpolem była zacięta, choć Rosjanom udało się wkroczyć do miasta, ostatecznie zakończyła się zwycięstwem powstańców, choć sam dowódca w swoich wspomnieniach nie krył rozgoryczenia wobec postawy swoich żołnierzy, a w zasadzie ich płochliwości i niskich morali. Po stronie powstańców zginęło 18 żołnierzy na polu bitwy, 30 zostało rannych, z czego 17 leczono w koniecpolskim szpitalu – 3 jednak zmarło. W następstwie bitwy zginęło także 5 mieszkańców Koniecpola.
Relacje z wydarzenia:
http://sutw-koniecpol.blogspot.com/2023/05/160-rocznica-bitwy-pod-koniecpolem.html
